«کوینتوس هوراسیوس فلاکس» (Quintus Horatius Flaccus) در دهکده «ونوزیا» در «آپولیا» به دنیا آمد. پدرش برده آزاد شدهای بود که به ماهی فروشی یا تحصیلداری مالیاتی اشتغال داشت و برای فرزند خود، زمينه كسب معانی و بیان را در رم و فلسفه را در آتن فراهم کرد. هوراس در ۲۵ سالگی با «ویرژیل» آشنا و به «مسناس» معرفی شد و بعد از مدتی دربه‌دری و فقر، به امر «مسناس» مزرعه‌ای در ۴۵ کیلومتری رم به او داده شد.
هوراس مردی کوتاه و چاق و مغرور و در عین حال، خجالتی بود. با اینکه نمی‌توانست به طبقات بالا راه یابد، با عامه مردم میانه خوبی نداشت. وي به طور جدی به خلق آثار ادبی پرداخت و با سود جستن از آثار گذشتگان و آداب و عادتهاي زندگی روزمره رومیان با هوسها و آرزوها و خوبيها و بدیهایشان، در بین سالهای ۳۴ و ۳۰ ق.م، دو هجونامه بر وزن هشت هجائی سرود و به قدری در کار توصیف مردم در حرفه‌های گوناگون مهارت به خرج داد که احساسات و خوبی و بدی آنان را در اشعار وي می‌توان لمس کرد. شكم پرستي، حرص، طمع و شیطنت مردم شهر رم در اشعار هوراس به خوبی شرح داده شده است. هوراس در اشعارش از خود و دیگران انتقاد میکند و از اخلاق زشت و شهوت پرستی رومیان و آزمندی و حرص و طمع آنها سخن مي گويد. شهرت هوراس بیشتر به خاطر اخلاق خاص و خودبسنده و اهمیتی است که به آزادی فردی و درونی می دهد. احساسات و عواطف پاک بشری، رنجها و امیدهایش و عشق و هستی و مرگ، مبناي اصلی اشعار هوراس بويژه در «اودها» (Odi) است. اما هوراس در دفتر «اپودها» (Epodi) با نشان دادن اوضاع سیاسی و اجتماعی خویش، قالبهای کهن شعر یونانی را در شکلی نوین و دگرگون شده باز می آفریند. این نوع عروض ساخته هوراس از يك سو و دیدگاههای خاص وی در طنز و سخنان بيهوده از سوي ديگر، او را به شاعر پیشتاز ادبیات روم باستان تبديل كرده است.
هوراس از شیوه‌های شعری و افکار شاعران یونانی سود فراوان می‌جست و در اشعارش از زندگی زودگذر و خیال هاي دور و دراز هوس‌آلود و احمقانه سخن می‌گفت. وي درباره عشق و شراب، دین و دولت و مرگ و زندگی نیز مفاهيم جالبي آورده است. هوراس به امر آگوستوس (اوگوستوس)، منظومه‌ای در وزن هشت هجائی سرود و در آن همچون فیلسوفی به بحث درباره خدا، بشر و غیره پرداخت.
معروفترين اثر هوراس در ايران، «هنر شاعري» است که «رضا سيدحسيني» آن را به فارسي برگردانده است. او «هنر شاعري» را براي فرزند يکي از دوستان ثروتمند خود نوشت و در آن اندرزهايي درباره هنر شاعري به وي داد. هوراس مفاهيمي را در هنر شاعری به صورت اندرز ارائه نمود. او در اين باره بيان داشت :
«موضوعی را که در حد توان شما باشد، انتخاب کنید، اما برحذر باشید که همچون آن کوه داستانی، پس از درد بسیار، موش نزايید. کتاب دلخواه، در آن واحد، آموزنده و سرگرم كننده است. هر کسي كه چیز مفید را با چیز دلپذیر درآمیخته باشد، مورد تشويق قرار خواهد گرفت. از به کار بردن سخنان جدید، باطل و یا بسیار طولاني خودداری کنید. تا جايي که روشنی کلام حفظ شود، سخن را به طور خلاصه بگويید. هنگام سرودن شعر مپندارید که احساس، کار همه چیز را انجام میدهد. اين حقيقت دارد که اگر بخواهید خواننده احساسی را درک کند، شما خود باید آن احساس را درک کرده باشید. به بيان ديگر، اگر بخواهی مرا دریابی، نخست باید من خود، همان را دریافته باشم. اما هنر ادراک نیست، بلکه صورت و ظاهر است.
برای آنکه بتوانید صورت هنری را بیافرینید، شبانه روز آثار یونانیان را مطالعه کنید. كمابيش، هر چه می‌نویسید، پاک کنید، هر «پاره ارغوانی» (خود نمایانه) را قلم بزنید، اثر خود را به نقادان توانا بسپرید و از دوستان خود دوري كنيد. بعد از اينكه اين مراحل را پشت سر گذاشتيد، به مدت هشت سال آن را كنار بگذاريد. اگر در آن زمان، فایده فراموشی را ندانستيد، آن را انتشار دهید، اما به یاد داشته باشید که جز به مرور زمان، هرگز به یاد نخواهد آمد. اگر نمایشنامه می‌نویسید بگذارید نفس نمایش و نه کلمات شما داستان را نقل و افراد نمایش را تصویر کند. صحنه‌های ترسناك را نشان ندهيد. از وحدت سه گانه عمل، زمان و مکان پیروی کنید تا داستان یکی باشد و در مدت زمان کوتاه در یک محل رخ دهد. درباره زندگی و فلسفه مطالعه کنید، چون بدون مشاهده و درک، سبک کامل هم چیزی میان تهی است».
هوراس از روش زنون پیروی می‌کرد. وي در اين مورد گفته است :
«پس کیست که آزاد باشد؟» «خردمند؛ آنکه بر خود چیره باشد، آنکه نه مرگش بترساند، نه فقر و نه زنجیر، آنکه براي خواسته هاي خود فرياد می‌زند، بلندپروازی را سرزنش میکند و به خودی خود، کامل است».
با اینکه هوراس فرد بي ديني بود، ديگران را به داشتن مذهب پند مي داد. وي در اواخر عمر به بیماریهای گوناگون دچار شد و زندگی پر رنجی داشت. سرانجام، در سال ۸ قبل از میلاد درگذشت.
هوراس كه بزرگترين منتقد ادبي روم باستان به شمار مي رفت، در جواني سفري به يونان كرد و با انديشه ها و باورهاي فيلسوفان يونان آشنا شد و بويژه تحت تاثير افكار فلسفي «ارسطو»، ساير «مشاييان» و همچنين «اپيكور» قرار گرفت. وي در بازگشت به روم با «ويرژيل» دوست شد و اين دوستي صميمانه تا پايان عمر ويرژيل ادامه يافت. مهمترين آثار ادبي و منظوم هوراس عبارتند از :
«ساتيرها»، «ترجيع بندها»، «قصايد» و «مراسلات».
نظريه هاي ادبي و نقادانه هوراس در آخرين اثر او با نام «مراسلات»- كه مجموعه اي از نامه هاي منظوم اوست- به زبان شعر و به طور گسترده شرح داده شده است. از جمله در نامه منظومي كه خطاب به « اوگوست» سروده، درباره شعر و شاعري بحث كرده، بر كساني كه فقط شعر شاعران قديم را مي ستايند و دنباله رو كهنه سرايان هستند و به شعر شاعران معاصر توجه ندارند، تاخته و به نقد شعر پيشينيان پرداخته است.
در نامه منظوم ديگري با لحن تمسخرآميز و نيشدار به شاعران كم مايه و پر مدعا خرده مي گيرد و آنها را مسخره مي كند و از اينكه توجه عمومي بتدريج به سمت فساد مي رود، اظهار نااميدي مي كند :
«كساني كه شعرهاي بد مي سرايند، دلشان به اين خوش است كه چيزي مي نويسند و خود را نويسنده و گوينده مي شناسند و گرامي و ارجمند مي شمرند، حتي به اين بسنده مي كنند كه خودشان، آثار و نتايج فكر خود را بستايند. واي بر مردم خوشبخت»!
مهمترين نامه منظوم هوراس در زمينه نقد ادبي، نامه اي است با عنوان «براي پيسونها» كه نقادان بعدي آن را «هنر شعر» يا «فن شعر» ناميده اند. اين نامه براي پسران خانواده پيسون نگاشته شده كه مي خواستند درس شاعري بياموزند. به همين دليل، نامه هوراس يك رساله رسمي نيست، بلكه مجموعه اي از پندهاي دوستانه درباره فوت و فن سرودن شعر و اصول اين هنر است.
هوراس در اين نامه با لحني شيوا و دلكش، از فن شعر سخن گفته و به شرح باورهاي خود درباره شعر و شاعري مي پردازد. او از بي تجربگي شاعران قديمي انتقاد مي كند و اصول و قواعدي را براي شعر و بويژه «شعر دراماتيك» بيان مي كند. هوراس توصيه مي كند كه در شعر و هنر بايد عقل و منطق حاكم باشد و بر اين باور است كه اگر عقل و منطق در شعر به كار نرود، امكان ندارد كه آن شعر، زيبا و متناسب گردد. شاعر بايد هميشه نظم و ترتيب در تاليف و همچنين، وحدت و هماهنگي در سخن را رعايت كند. زيرا اگر وحدت و هماهنگي نباشد، به هيچ وجه آن سخن نمي تواند به طور كامل بيان شود. شاعري كار دشواري است كه از عهده هر كسي بر نمي آيد و رعايت تناسب و وحدت، كار آساني نيست.
اصول اساسي نقد هوراس عبارتند از:
1- شعر، فني متعالي و جدي است و نبايد آن را تا حد وسيله اي براي تفريح در مجالس خوشگذراني پايين آورد.
2- شعر، فني دشوار و پيچيده است و مهارت در آن به سادگي حاصل نمي شود.
3- اگر كسي بخواهد به شعر بپردازد، تنها راه درست آن پيروي از سخن دانان و سخن پردازان يونان باستان است.
هوراس مهمترين اصول درست نقد ادبي را براي آراستن هنر سخن پردازي، چنين مي داند :
«مرد درست و شريف كه بهره اي از ذوق دارد، اگر درباره شعر از او نظر بخواهند، آنچه را كه پر از حرفهاي بيهوده، زوائد و زياده گويي است، زشت مي شمارد و سرزنش مي كند و آنچه را سنگين و نامفهوم است، رد مي كند. مواردي را كه فاقد لطف و ظرافت است، باطل مي داند و تشريفات و موارد ساختگي غير ضروري را زشت و ناپسند مي شمارد. در جايي كه بيان، مبهم و پيچيده است، توصيه به روشني كلام مي كند و آنجا كه عبارت، داراي اختلاف و تضاد است، اصلاح آن را لازم مي داند. چنين كسي مانند اريستارك، نقدي دقيق و سنجيده خواهد كرد و حاضر نيست به دليل نرنجيدن دوست، عيب كار او را ناديده و ناگفته بگذارد».
هوراس بر اين باور است كه براي دوري از اين خطاهاي رايج، تنها وسيله ممكن، تقليد از يونانيها است. در نظر او، زبان يوناني گنجينه انديشه و ذوق و سرچشمه الهام است و هر جا كه زبان لاتين ناتوان از بيان است، بايد دست گدايي به سوي زبان يوناني دراز كرد.
علاقه و دلبستگي هوراس به زبان، ادبيات و فرهنگ يوناني به حدي است كه به طور كامل از ادبيات قديم لاتيني كناره گيري مي كند و ميراث اديبان رومي را متوني مسخره و پيش پا افتاده و پست مي داند.
از نظر هوراس، ادبيات يونان مفهوم حقيقي هنر را درك كرده است و تنها با بهره گيري از آثار يونانيان است كه مي توان سخن را ساخته و پرداخته كرد و آراسته و مرتب ساخت. هوراس دو صفت را در اشعار يوناني مي ستايد : «كمال در هنر» و «سودمندي در عمل».
او به جوانان توصيه مي كند كه در شعر خود، همواره اين دو صفت را در نظر بگيرند. در شعر خود هوراس نيز اين دو صفت در حد كمال است.
:: موضوعات مرتبط:
زندگی نامه هوراس ,
,
عضو شوید
عضویت سریع
آمار مطالب
آمار بازدید
